سازهای موسیقی انواع مختلفی دارند که عبارتند از سازهای زهی و سازهای بادی و سازهای کوبه ای و سازهای صفحه کلید دار و سازهای الکترونیکی.
میدانیم که منظور از سازهای زهی همان سازهایی است که در آن ها سیم به کار رفته تولید صدا میکند.
از سازهای زهی متداول میتوان به تار، دوتار، سه تار، تنبور، سنتور، گیتار اشاره کرد.
اما این مقاله به معرفی دسته از سازهای زهی به نام زهی-زخمه ای اختصاص دارد.

زخمه به این معناست که سیم به کار رفته در این سازها به وسیله زخمه زدن با انگشت یا مضراب تولید صوت می کند
مانند : تار ، سه تار ، تنبور ، گیتار ، عود ، رباب ، دیوان ، قانون ، تارینه Tarineh، و … که به آن ساز های زهی زخمه ای می گویند.

انواع سازهای زهی مضرابی (زهی – زخمه ای):

سه تار:

خیلی از نوازنده ها حرف دلشان را با نواختن ساز سه تار بیان می کنند.
سه تار یکی از سازهای زهی زخمه ای است که شكل ظاهري آن مانند تار است.
با اين تفاوت كه شكم آن يك قسمتی، گلابي شكل و كوچكتر است،
سطح رويی كاسه سه تار نيز چوبي است؛ سه تار امروزی چهار سيم دارد.
خرك سه تار كوتاهتر از خرك تار بوده و دسته آن نيز از دسته تار نازكتر است.
سه تار فاقد «جعبه گوشی» است و گوشی های چهارگانه آن، دو عدد در سطح جلويی انتهای دسته و دوتای ديگر درسطح جانبي چپ كار گذاشته شده اند.

بم‌تار یا تارباس:

نوعی ساز زهی زخمه ای است شبیه تار، که معمولاً دستهٔ آن چند سانتی‌متر بلندتر و کاسه طنینی آن اندکی پرحجم‌تر از تار است.
این نوع ساز زهی توسط علینقی وزیری برای استفاده در ارکستر ابداع شده‌است.
کلنل وزیری چهار نوع صدا دهی برای تار ابداع کرده که از بین آنها بم‌تار هنوز هم به کار می‌رود.
این ساز زهی سه رشته سیم دارد که قطر آنها از سیم‌های متعارف تار بیشتر است.
بم‌تار مانند تار با فواصل چهارم و پنجم کوک می‌شود.
از تفاوت‌های عمده بم‌تار با تار صدای آن است که یک اکتاو بم‌تر از تار است.
معمولاً پوست روی نقاره برداشته می‌شود و برای نوازندگی آن از مضراب‌هایی با جنس شا یا استخوان استفاده می‌شود.

گیتار بیس:‏

در بین انواع آلات موسیقی گیتار طرفداران زیادی دارد.
ساز گیتار بیس نیز از سازهای زهی است که صدایش به وسیله یک تقویت کننده الکتریکی تقویت می‌شود و برای تولید صداهایی با فرکانس و تن پایین استفاده می‌شود،
از نظر ظاهری بسیار شبیه به گیتار الکتریک می‌باشد با این تفاوت که بدنه بزرگ‌تری دارد، دسته و میزان‌بندی‌اش بلندتر است،
و معمولاً دارای چهار سیم می‌باشد که از نظر تن یک اکتاو پایین‌تر از گیتار الکتریک، در محدوده بیس کوک می‌شود.

انواع سازهای زخمه ای آموزشگاه موسیقی

شور انگیز:

دستگاه شور یا شورانگیز یکی دیگر از سازهای زهی زخمه ای می باشد که از نظر ظاهری شبیه به سه‌تار بوده و در آن به جای صفحهٔ چوبی از صفحه‌ای با ترکیب پوست و چوب استفاده می‌شود.
ساز شورانگیز سال‌ها پیش برای اولین بار به پیشنهادعلی تجویدی و توسط ابراهیم قنبری مهر ساخته شده بود.
دستگاه شور همان سه تاری است که صفحه آن علاوه بر چوب، از قطعه‌ای پوست هم بهره می‌برد و به همین دلیل طنین بیشتری دارد.
صدای شورانگیز کمی بم تر از سه تار معمولی است.
سه تار شورانگیز معمولاً در دو اندازه کوچک و بزرگ ساخته می‌شود.
انواع کوچک همانند سه تار معمولی چهار سیم دارند ولی اندازه‌های بزرگ تر دارای شش سیم هستند.
یعنی دو سیم اول و دوم به صورت جفت بسته شده‌اند.

تنبور :

تنبور از نظر ساختار ظاهری شباهت زیادی به سه تار دارد ولی با تفاوت های اندک.
ساز تنبور از سازهای زهی زخمه ای است که دارای شكمی گلابی و دسته ای دراز است كه بر روی آن از ۱۰ تا ۱۵ پرده بسته می شود.
رويه جلويی شكم چوبی است.
دسته ساز تنبور مانند سه تار، بر سر ساز متصل است
و سر در حقيقت، ادامه دسته است كه بر روي سطوح جلويي و جانبي آن، هر يك دو گوشی كار گذارده شده كه سيم ها به دور آنها پيچيده مي شوند.
سيمهای تنبور ۴ عدد و معمولاً به فاصله های مختلف كوك می شده است.
اين ساز زهی معمولاً بدون مضراب و با انگشت نواخته مي شود.