آنچه هنگام خرید سه تار باید مد نظر بگیرید این است که
از نظر یک ذائقه متکامل و دیدگاه علمی
خصوصیات ساز سه تار خوب و مطلوب را می توان تحت عناوین ذیل برشمرد :

الف : خصوصیات شکلی سه تار خوب

این خصوصیات به شکل و ظاهر فیزیکی ساز ارتباط دارند و اجمالا عبارتند از :

۱- تناسب شکلی :
بدین معنا که ظاهر و شکل ساز از چارچوب های مربوطه تجاوز نکرده باشد
میان شکل و اندازه اجزای اصلی سه تار خوب
یعنی کاسه و دسته تناسب دقیق فیزیکی وجود دارد .
عدم رعایت چنین تناسبی باعث خارج شدن سه تار از اسلوب های مورد نظر است .

۲- هماهنگی و تناسب وزنی :
میان اجزای اصلی سه تار خوب (کاسه و دسته) از نظر وزنی تناسب برقرار باشد .
به نحوی که در موقع نوازندگی تعادل ساز به طور کامل برقرار باشد .
یعنی از نظر فیزیکی به گونه ای طراحی شده باشد که
در حین نواختن نیازی به صرف نیروی انسانی برای نگهداشتن آن نباشد .
عدم ثبات ساز هر چند نشانه بارز وجود مشکلات دیگر چون رعایت نشدن وزن
و بطور کلی فقدان تناسب میان اجزای سه تار است ،
طبعا باعث عدم کنترل ، ایجاد خستگی و ناراحتی برای نوازنده است
و بر کیفیت کار هنری تاثیر منفی می گذارد .
یکی از مهمترین نتایج عدم ثبات ساز ،
سختی اجرای واریاسیون ها و تکنیک های پنجه ای است .

آموزش سه تار

۳- دارا بودن نرمش های لازم روی دسته
یکی از مهمترین عوامل نرمش دسته ، تعادل پوزیسیونی است .
یعنی در سازهایی که تعادل پوزیسیونی برقرار باشد نرمش دسته بیشتر است .
به علاوه نرمش دسته از دو جهت قابل توجه است ،
یکی نرمش سیم ها روی دسته در برخورد با مضراب
و دیگری خوش دست بودن دسته از نظر جرم و وزن و شکل .

۴- هماهنگی فیزیکی با جسم نوازنده :
از این نظر ساز باید به نحوی طراحی شود
که از لحاظ اندازه و سایر خصوصیات ظاهری با جسم نوازنده هماهنگ باشد ،
مثلا برای خردسالان ساز بزرگ
و برعکس برای افراد تنومند نیز ساز کوچک به علت عدم تناسب جسمی مناسب نیست .

۵- تراش متناسب کاسه سه تار
به طوری که تمام قسمتهای آن با زدن ضربه ای صدای هماهنگ بدهد .
گود بودن و گسل غیر منطقی اصطلاحا باعث ایجاد صدای مرگ در ساز می شود .

ب : خصوصیات مربوط به صوت سه تار خوب

این خصوصیات که مربوط به نوع و شخصیت صدای ساز هستند ، اجمالا عبارتند از :

۱- سلامت صوت از نظر عاری بودن از اصوات مزاحم .

۲- تناسب حجم صدا :
به نحوی که نه آنقدر کم باشد که نیازمند وسایل مصنوعی تقویت صوت باشد
و نه آنقدر زیاد که شنیدن آن شنونده را آزاری بیش نباشد .

۳- موسیقایی بودن جنس صدا :
موسیقایی بودن همان نزدیکی صدای ساز به طبیعت و احساس انسانی است .
همانگونه که اصوات انسانها با هم متفاوتند سازها را نیز طبیعتا صداهای متفاوت و مختلف است .
به دیگر سخن با جوش خوردن صرف چند قطعه چوب
و شکل گیری آن صدای حاصله لزوما صدای موسیقی نخواهد بود
و چه بسا طنین ساز در حد تشدید بی محتوای ارتعاش چند رشته سیم باقی بماند ،
یعنی ترکیب ناپخته چوب و فلز که نه تنها کافی نیست
بلکه گوش خراش و آزار دهنده نیز هست .

آموزش ساز سه تار

۴- نرمی (خشک نبودن) و عدم خشوت صوت

۵- شیرینی صوت :
شیرینی به معنای حالت خوشایند بودن صوت است
که به علت پخته و منظم بودن هارمونیک ها بوجود می آید .
صدای شیرین از نظر طبع متکمل قابل پذیرش است .
شیرینی یا عدم شیرینی صدای ساز ممکن است تحت تاثیر عوامل مختلف باشد
بعلاوه شیرینی صوت تقریبا نسبی است .
بهترین راه حل برای سنجش شیرینی واقعی صوت را
میتوان احساس نوازنده و شنونده آگاه دانست .

۶-تعادل :
منظور از تعادل ، همگونی و برابری است .
تعادل که به بالانس نیز تعبیر می شود ، دارای جنبه های مختلف است .
یعنی ساز سه تار خوب باید در جنبه های مذکور دارای تعادل باشد .
این جنبه ها عبارتند از :

الف : تعادل ارزشی :

یعنی میان ارزش های سازی مورد لزوم از قبیل نرمی و شیرینی صوت
و یا سبکی و تناسب شکلی ، تعادل برقرار باشد .
به دیگر سخن بطور مثال هر حجم صدا میزانی از نرمی را می طلبد و بالعکس .

ب : تعادل پوزیسیونی :

به معنای هماهنگی پوزیسیونهای چند گانه ساز از نظر کیفیت ، جنس و شخصیت صدا .

ج: تعادل (تناسب) حجمی :

به معنای هماهنگی ساز از نظر حجم صدا ،
اگر حجم صدا کم و زیاد شود تعادل پوزیسیونی دچار اختلال می گردد .
کم شدن حجم صدا باعث خشکی صدا
و زیاد شدن آن باعث کدری و نرمی مفرط سیم می شود