بی شک ساز سنتور یکی از قدیمی ترین سازهای ایرانی است که حتی برخی منابع ابداع آن را به فارابی نسبت می دهند.
البته شاید این چندان صحت نداشته باشد
اما برده شدن نام این ساز در کتب قدیمی و اشعار قدما و دیده شدند تصویر آن نیز در حجاریهای شوش نشانه قدمت طولانی این ساز است.
همیشه در طول تاریخ موسیقی ایران ساز سنتور از محبوبترین سازها بوده است.
این امر بدلیل صدای زیبا و دلربای این ساز است.
نوای دلنشینی که پیوند دهنده قلب آدمی با رفیع ترین احساسات معنوی و آسمانی است…
این صدای خوش و در کنار آن آسان جلوه نمودن نوازندگی این ساز باعث شده است که افراد زیادی به سوی این ساز کشیده شوند.
ولی افسوس که فقط افراد اندکی این راه را ادامه داده و به هدف خویش می رسند.
زیرا سنتور سازی است در آغاز راه آسان ولی در ادامه بسیار سخت و دشوار.
به طوریکه هیچ فردی بدون انجام تمرینها و ممارستهای فراوان, نتوانسته است بر این ساز مسلط شود.
جایگاه حال حاضر ساز سنتور در میان مردم با گذشته بسیار متفاوت بود.
سنتور در عهد قاجار سازی بود تجملی و اشرافی که فقط متعلق به خانواده های مرفه بود.
تا اینکه حبیب سماعی با کوششهای فراوان به تدریج توانست آن را به میان عامه مردم آورده و گسترش دهد.
آموزشگاه موسیقی
سنتور سازی است ذوزنقه ای شکل که معمولا آن را از چوب درخت گردو می سازند.
بلندترین ضلع در سنتورهای معمولی 90 سانتی متر و کوچکترین ضلع 35 سانتی متر است.
اظلاع کناری آن که به صورت مورب هستند 38 سانتی متر و ارتفاع آن نیز 6 تا 10 سانتی متر است.
روی سطح سنتور دو حفره به شکل گل وجود دارد
که علاوه بر زیبایی ظاهری ساز در نرمی و لطافت و شیشه ای شدن صدای سنتور نیز نقش زیادی دارد.
سیمهایی که در سنتور به کار می روند از دو جنس هستند.
سیمهای زرد ترکیبی از قلع و مس و سیمهای سفید نیز از جنس فولاد هستند.
البته لازم به ذکر است که در بیش از صد سال قبل که سیم مفتولی به صورت امروزی وجود نداشت
سنتورسازان از روده گوسفند به عنوان سیم استفاده می کردند.
این سیمها روی پایه های کوچک چوبی که به آنها خرک گفته می شود قرار می گیرند.
در سنتورهای معمولی دو ردیف خرک 9 تایی وجود دارد که به سنتورهای 9خرک معروفند.
سنتورهای 11 و 12خرک نیز وجود دارند که البته زیاد معمول نیستند.
خرکهای سمت راست به کناره راست ساز نزدیکترند و خرکهای سمت چپ کمی بیشتر با کناره چپ فاصله دارند.
فاصله بین هر خرک ردیف چپ تا کناره چپ ساز را پشت خرک می گویند.
آموزشگاه موسیقی شرق تهران
روی هر خرک 4 سیم قرار می گیرد که دقیقا باید یکصدا کوک شوند زیرا همگی بیانگر نت واحدی هستند.
کوک کردن سنتور با چرخاندن گوشی ها بوسیله آچار مخصوص انجام می شود.
اگر حتی صدای یکی از 4 سیمی که بر روی یک خرک قرار دارند کمی با بقیه سیمها متفاوت باشد
صدای آن نت کاملا اشتباه می شود .
به همین دلیل است که کوک کردن ساز سنتور امری بسیار دشوار و زمانبر است.
محدوده صدادهی سنتور کمی بیش از 3 آکتاو است.
به طوریکه پزیسیون سوم زیرتر از پزیسیون دوم و همینطور پزیسیون دوم نیز زیرتر از پزیسیون اول است.
با اینکه از این نظر سنتور یکی از گسترده ترین سازهای ایرانی است اما این ساز دارای تمام فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایرانی نمی باشد.
یعنی در عین گستردگی محدود است!
محدودیت ساز سنتور بر می گردد به کوک آن.
به طور مثال نوازنده برای نوازندگی در گوشه حصار در ادامه دستگاه چهارگاه کمی با مشکل روبرو می شود
و برای اینکار باید کوک یکی از نت ها را کمی تغییر دهد.
بدلیل رفع این مشکل چند سالی است که به پیشنهاد حسین دهلوی سنتورهای کروماتیک ساخته شده است.
سنتورهای کروماتیک دارای همان میدان صدای سنتورهای معمولی هستند
ولی با خرکهای بیشتر و همینطور دارا بودن تمامی اصوات کروماتیک که کاربرد آنها بیشتر در ارکسترهاست.
نوازندگی ساز سنتور بوسیله دو چوب نازک که به آنها مضراب گفته می شود انجام می شود.
مضرابها در گذشته بدون نمد بودند ولی در حال حاضر معمولا به مضرابها نمد می چسبانند که خود باعث لطیف تر شدن صدای سنتور می شود.
در اکثر اوقات نوازنده باید با هر یک از مضرابها نت متفاوتی را اجرا کند .
به همین دلیل نوازندگی این ساز علاوه بر چابکی دستها به تمرکز ذهن نیز, نیاز دارد که فقط با تمرین فراوان حاصل می شود.
سنتور سازی است که اگر نوازنده بر آن مسلط شود می تواند بوسیله آن آثار زیبا و ماندگاری خلق کند.
این ساز به خوبی قابلیت تکنوازی و همنوازی را دارا می باشد.