ابتدایی ترین ویولن ها در اسناد مربوط به قرن ‍۱۶ میلادی دیده شده اند.
در آن زمان این ساز شامل سازی کوچک بود که اساتید آموزشگاه موسیقی آن را در جیب خود میگذاشتند و به کلاس میرفتند.
البته در ان زمان از ساز ویولن برای یادگیری رقص استفاده میکردند.
سازهای اولیه دارای سه سیم بود و یک چهارم زیر تراز ویولن به صدا درمی آمد.

سازهای این خانواده دو به دو و به فرم خاصی از هم جدا می شوند.
یعنی ساز ویولن و ویولا بر روی شانه قرار می گیرند، ویولنسل و کنتراباس بر روی زمین.
البته نوازنده ویولنسل می نشیند و ساز را در بین دو پا قرار می دهد و نوازنده ی کنتراباس می ایستد و ساز را می نوازد.

تقریباً حدود سال 1000 میلادی توجه به سازهای وارد شده به خصوص سازهای وارداتی زهی به اروپا بیشتر شد.
البته ما همه این اطلاعات را از تصاویر و مینیاتورها و نقاشی های دیواری آن دوره داریم.
حتی آگاهی هنرمندان سازنده و منتقدان موسیقی و اساتید آموزشگاه موسیقی ویولن هم در این زمینه نمی تواند کاملاً درست باشد،
زیرا آگاهی آنان هم برگرفته از همین منابع است.
فقط این اطلاعات می تواند ما را به سیر جریان سازها آشنا سازد.
به خصوص شیوه های گوناگون نواختن و شکل بدنه ساز، می تواند در شناسایی آن به ما کمک کند.

گفتیم که در ابتدا ویولن ها سازهای جیبی یا به بیانی ویولن جیبی بودند اما به مرور ابعاد این ساز بزرگتر شد و امروزه شاهد کنترباس ها هستیم.
شکل ابتدایی این ساز در خارج اروپا کاربرد دارد و تا به امروز یا تغییری نکرده و اگر تغییرات کوچکی انجام شده، چشمگیر نیست.

آشنایی با بدنه ویولن در آموزشگاه موسیقی

از 300 سال گذشته تا به امروز در ترکیب بدنه ویولن تغییر چندانی داده نشده است.
در قرن 19 دسته آن بلندتر شد و زاویه دسته نسبت به بدنه کمی تغییر یافت.
این تغییر اندازه دسته (بلندتر شدن آن) به تکامل سریع تکنیک نواختن این ساز مربوط می شد.
به عبارت دیگر، قطعاتی که برای ویولن آهنگ سازی شدند،
پی در پی از لحاظ تکنیکی سخت تر و پیچیده تر می شدند؛
به همین دلیل بلندتر شدن دسته ضرورت پیدا کرد.

ذکر برخی از دلایل تغییر حالت و بلندتر شدن دسته ویولن:

1. برای ایجاد هماهنگی صدا با سازهای شستی دار نظیر ارگ و پیانو
و سازهای دمیدنی مانند فلوت، باید صدای ویولن زیرتر می شد.
به دلیل اینکه فشار بیشتری بر سیم وارد می شد، دسته آن را بلندتر کردند.

2. در آثار موسیقی برای ویولن، کارهای بسیار دشواری ارائه شد که الزاماً به صدای زیرتر و قوی تری احساس نیاز کردند
و به همین خاطر، دسته ساز بلندتر از قبل شد.

3. سرانجام با در نظر گرفتن نواختن این ساز
و رشد تغییرات تکنیکی آن، نمونه مشخصی از این ساز در نظر گرفته شد
و ضرورت داشت که این نمونه در اندازه مناسبی ساخته شود.
در بسیاری از ویولن های قدیمی، دسته ای را که بعدها به آن اضافه و متصل شد می توان مشاهده کرد.

در پایان لازم است بدانید که امروزه چهار ساز زهی معروف، اساس ارکستر را تشکیل می دهند:
کوچک ترین آن ساز ویولن ، عهده دار اصوات زیر و بزرگ ترین آن کنترباس حامل اصوات بم است.
دو ساز دیگر – ویولا یا آلتو، ویولنسل یا چِلو – عهده دار اصوات میانی هستند.

این دو ساز میانی با دو خاصیت صوت تولید می کنند:
اصوات زیر ویولا با ویولن و اصوات بم آن با ویولنسل هم خوانی دارد.
اصوات زیر ویولنسل با ویولا و اصوات بم آن با کنترباس به صدا درمی آید.

نویسنده: حسن زندباف

حوزه هنری