چوب آج (افرا): برای کف (قسمت صفحه زیر)، دیواره (قاب)، دسته، جای گوشی (قسمت حلزونی دسته) ساز ویولن که از چوب آج ساخته شده است.

صنوبر: صفحه رو و همچنین چوب کوچک و گرد داخلی ساز ویولن (پل)
که مستقیماً زیر پایه راست خرک به طور عمودی، بین صفحه رو و زیر قرار گرفته است.
دو قطعه چوبی که در داخل ویولن و قسمت چپ پایه خرک به موازات صفحه رو امتداد دارد نیز از چوب صنوبر است.
(کاربرد این چوب، تقویت صفحه رو و همچنین حفاظت از حالت کشش سیم ها بر اثر فشار وارد بر بدنه است)
قطعه چوب واقع در قسمت چپ پایه خرک که نوسانات صفحه رو را مستقیماً به زیر ویولن منتقل می کند از صنوبر می سازند (پل).

آبنوس: سیم گیر، چوب سیاه روی دسته، گوشی ها، دگمه سیم گیر، برآمدگی روی دسته (شیطانک) زیر چانه ای و سوردین (صدا کم کن) از چوب آبنوس است.

جوش: توسط جوش های استخوانی انجام می شود، چون بعضی از جاهای ویولن را نمی چسبانند و آن را جوس می دهند.

لاک: دو ردیف؛ ردیف اول لاک زرد رنگ، و رنگ لاک دوم به میل شخصی بستگی دارد.
برای همین رنگ های مختلفی از ویولن در دنیا دیده می شود.

روش تمیز کردن ویولن:

حتماً باید پس از نواختن، گرد کولوفون را با پارچه نرمی تمیز کرد.
اگر گوشی های ویولن، سفت و یا شل بود، می توان برای شب کردن آن از صابون و برای سفت کردن آن از گچ استفاده کرد.

نظافت داخل ویولن:

یک استکان برنج خشک را از سوراخ های F، داخل ویولن می ریزیم و حدود یک ساعت ویولن را به چپ و راست حرکت می دهیم.
پس از انجام آن کار، برنج ها را خارج می کنیم به این وسیله، تمام پرزها و گرد و غبار داخل به همراه برنج ها خارج می شود.

نظافت قسمت خارجی:

کمی ویول را روی ویولن می ریزیم و آن را با پنبه جلا می دهیم.
ممکن است این ماده در ایران پیدا نشود، بنابراین از هر ماده دیگری نباید برای جلا استفاده کرد.
مقدار بسیار کمی روغن زیتون را می توان برای تمیز کردن به کار برد.
ویولن را باید هر چند وقت یکبار به متخصص سازنده نشان داد
تا اگر روی دسته آبنوس موج افتاده باشد، موج های ایجاد شده را رفع کند و خرک و جاهای باز شده را ترمیم کند.
جعبه ساز باید کاملاً اندازه خود ساز باشد که ساز در موقع حمل کوچک ترین حرکتی نکند
و برای خارج کردن ساز از جعبه، دسته ویولن گرفته شود، نه قسمت لاک خورده آن.

سازهای خانواده ویولن دو به دو و به فرم خاصی از هم جدا می شوند.
یعنی ویولن و ویولا بر روی شانه قرار می گیرند، ویولنسل و کنتراباس بر روی زمین.
البته نوازنده ویولنسل می نشیند و ساز را در بین دو پا قرار می دهد و نوازنده ی کنتراباس می ایستد و ساز را می نوازد.
این چهار ساز، هم در ارکستر و هم به صورت تک نوازی (کنتراباس کمتر) جایگاه درخشانی به دست آورده اند؛
البته ناگفته نماند که تکنیک نوازندگی ویولن و ویولا دینامیک تر (پر تحرک) از دو ساز دیگر است
و ویولنسل برجسته تر از کنتراباس عمل می کند.
برای نوازندگی ویولن نه تنها از آرشه ویولن ، بلکه از کشیدن و رها کردن سیم ها توسط انگشتان دست چپ و دست راست هم استفاده می کنند
که به پیز (Pizz) معروف است که مخفف Pizzicato می باشد.

بهترین آموزشگاه موسیقی تهران

امکانات دیگری هم در سازهای زهی وجود دارد
که نواختن با شکل های مختلف آرشه ویولن و حتی استفاده از چوب آرشه ویولن در ارکستر، حاوی مثال هایی در این زمینه است.

احتمالاً سازهای زهی از هندوستان یا عربستان به اروپا آورده شده است.
(این نظر در اروپا وجود دارد). اولین بار، در حدود قرن هشتم در اروپا به این موضوع اشاره شد
(ولیکن در مقایسه با سازهایی مثل گیتار، بسیار دیرتر به اروپا آمده است).

تکامل آرشه ویولن در سازهای زهی با ساختن ویولن توأم بوده است.
قدیمی ترین آرشه های موجود متعلق به سال 1500 هستند که هنوز در آسیا مورد استفاده قرار می گرفتند؛
این آرشه ها، تنها تصویرهای هنری از نمونه های باقی مانده هستند
که فرم، اندازه، شکل ظاهر و شیوه به دست گرفتن ساز و آرشه ویولن را به ما نشان می دهند.

ابتدایی ترین شکل آرشه ویولن از چوب بامبو ساخته شده است.
به مرور زمان آرشه هایی به اشکال گوناگون ساخته شد که اندازه و فرم آن، به بزرگی و طرز نگه داشتن ساز بستگی داشته است.
هنگامی که ساز در طرف چپ بدن قرار می گرفت، با آرشه بلند هنگامی که جلوی بدن قرار می گرفت، با آرشه کوتاه نواخته می شد.
در آسیا سازهای زهی را در بغل می گرفتند و در حالت نشسته می نواختند؛
به طوری که دسته ساز در بالا و بدنه آن در پایین قرار می گرفت.
چنین به نظر می رسد که این حالت به طرز معمول نشستن، در آسیا بستگی داشته است.
فیدل برای هر دو طریق نواختن ساخته می شد.
شیوه های مختلف نگه داشتن ساز به اندازه آن بستگی داشت.

آموزشگاه موسیقی ویولن

اما به طور کلی، ویولن پیوسته با اتکا به بدن نواخته می شود.
غالباً، اجرای صدای سوپرانوی آرایش یافته به عهده این ساز بود
و شکل جدید آرشه ویولن متشکل از چوب آرشه، قسمت انتهایی قورباغه ای شکل و موهای آرشه است که در قرن هفتم به وجود آمده است.
اولین نمونه مشخص شده آن، حدود قرن شانزدهم در اروپا ساخته شد که با روی نگارش قطعات مختص به سازهای زهی هم زمان بود.
(مثل کوارتت ویولن). اما نمونه اصلی، آرشه گامبه بود که همیشه از آن استفاده می شد.

اولین مطالب به دست آمده در مورد آرشه ویولن ، از گا نا سی اهل ونیز (1542) در تعلیم گامبه است.
در اوایل قرن هجدهم سه نوع آرشه ویولن مورد استفاده قرار می گرفت:

ایتالیا: آرشه سونات (بلند و کمی خمیده).
فرانسه: آرشه کوتاه برای رقص. آلمان: آرشه منحنی.
اشکال مختلف آرشه ویولن مطمئناً به روش نگارش قطعات بستگی داشت،
مثل بل کانتو (آرایش در آواز که به ساز منتقل شد)، یعنی مهارت نوازندگی ویولن و هنر نواختن آکوردها.

چوب های مخصوص آرشه ویولن از برزیل آورده می شوند.
برای آرشه های ساده چوب برزیلی و برای آرشه های گران قیمت چوب فرنامبورک به کار می رود.

نظافت آرشه ویولن :

چوب آرشه پس از نواختن باید همانند ساز با دستمال نرمی تمیز شود.
در این مورد هم می توان نظافت کامل را به وسیله ویول (Viol) یا با روغن زیتون خالص انجام داد.
آرشه باید پس از هر بار نواختن، شل شود، زیرا پس از مدت زمانی، بر اثر کشیدگی مستمر موها، کمی خمیدگی پیدا می کند
و این حالت به سختی برطرف می شود.

موهای آرشه نباید صرفاً سالی یک بار تعویض شود،
بلکه هرچه بیشتر مورد استفاده قرار بگیرد به همان نسبت باید زودتر موهای آن را تعویض کرد.
علت آن است که به سبب نواختن های پی در پی، موها پوسیده می شوند و در این صورت، استفاده از کولوفون هم بی فایده است.
گرد کولوفون برای به نوسان درآوردن سیم ویولن که توسط کشیدن آرشه بر روی سیم های ساز انجام می شود، بسیار ضروری است.
اگر در استفاده از کولوفون برای موهای آرشه کوتاهی شود، موهای آرشه خیلی زود غیر قابل استفاده می شوند.
حداقل هفته ای دو بار باید عمل مالیدن کولوفون انجام شود
و فقط در چنین حالتی است که صدای خوب و قوی از ساز تولید می شود (البته به مقدار تمرین هم بستگی دارد).

نویسنده: حسن زندباف

حوزه هنری