تنبور سازی است که دسته‌ای بلند و کاسه‌ای گلابی شکل دارد و معمولاً از چوب توت ساخته می‌شود.
کاسه آن به دو صورت یک تکه که از قدیم مرسوم بوده و چند تکه‌ای است که به تقلید از کاسه سه تار در دهه‌های اخیر ساخته شده‌است.
طول این ساز در بین ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر و دارای سه سیم است،
یکی واخوان و دو سیم اصلی.
در زمان قدیم به گفته فارابی از یک یا دو سیم اصلی استفاده می شده است .
که اکنون به صورت سه سیم معمول است.
در این مقاله قصد داریم با ساز تنبور که در کلاس آموزش عود تدریس میشود شما را بیشتر آشنا کنیم.

این ساز دارای چهارده پرده و فاقد ربع پرده می‌باشد.
در نواختن آن دو نوع کوک رایج است.
ابتدا کوک هفت دستان و دیگری کوک پنج دستان که نوازندگان امروزی بیشتر از کوک سیم اصلی دو و سیم واخوان سل استفاده می‌کنند.

تنبور انواع مختلفی دارد که از لحاظ اندازه و شکل کمی باهم فرق دارند.
به طور میانگین اندازه این ساز از 87 تا 95 متغیر ایت
که طول صفحه آن از 34 سانتیمتر تا 42 سانتیمتر میرسد
و عرض صفحه اش نیز از 15 سانتیمتر تا 20 سانتیمتر تفاوت میکند.
همچنین کاسه های آن عمقی بین 13 تا 17 سانتیمتر دارند.
تنبور همچنین از اجزای مختلفی ساخته شده است که در این مقاله مختصری درباره آن ها توضیح خواهیم داد.

آشنایی با اجزا ساز تنبور در آموزشگاه موسیقی شرق تهران (سپهرپارسی)

کاسه،
دسته،
صفحه،
سیم گیر،
خرک دسته،
خرک صفحه،
دو یا سه گوشی
دو یا سه سیم و
۱۳یا ۱۴ دستان
گلو / گلویی ، که در تنبورهای ترکه ای ، که کاسه را به دسته متصل می کند.

کاسه :
همان قسمت پایین تنبور که خود دارای اشکال مختلفی است که بستگی به منطقه و سازنده خود دارد.
کاسهٔ این ساز را عموماً از چوب توت میسازند که انتخاب نوع چوب، یعنی اینکه از چه جنس توتی باشد خود دارای نکاتی است.
در گوران بیشتر سازها کاسة یکپارچه دارند، اما در صحنه کاسة اغلب سازها از هفت تا دَه ترکه ساخته شده اند.

دسته:
قسمت انتهایی تنبور که به کاسه متصل است که در صدا تاثیر زیادی دارد

صفحه:
قسمت روی کاسه که دارای بافت ظریف می باشد،
صفحة نازکی است از چوب درخت گردو که بر روی دهانة کاسه قرار می گیرد
و در وسط و یا در کنار صفحه حدود هفت تا دوازده سوراخِ دو تا سه میلیمتری دارد تا موجب نرمی صدای تنبور شود.
سوراخ روی صفحه بر صدای تنبور تا ثیر بسزایی دارد.

دستان:
سیزده تا چهارده دستان در تنبور وجود دارد که در محلهای معیّن بر دسته بسته می شوند.
به نظر اغلب نوازندگان مشهور، محل دستانها ثابت است اما برخی اساتید آموزشگاه موسیقی شرق تهران نیز معتقدند که جای تعدادی از این دستانها متغیر است

خرک:
خرک ، قطعه چوبی کوچک و محکم از درخت شمشاد و گردوست که سیم بر آن سوار است،
و بر روی صفحه با فاصلة حدود ۳ر۵ تا ۴ر۷ سانتیمتر از سیم گیر قرار می گیرد.
در برخی از سازهای جدید سیم گیر کار خرک را می کند

سیم گیر :
به قسمت انتهایی کاسه وصل است و سیم را به آن وصل می کنند.
سیم گیر از جنس استخوان یا چوب بوده در انتهای صفحه قرار دارد که تارها را بدان گره می زنند و تا انتهای دسته می کشند.
در برخی از تنبورهای جدید، خرک کار سیم گیر را انجام می دهد.

گوشی:
همان قطعات بالای تنبور را گوشی میگویند و از آن برای کوک کردن استفاده میکنند.
دو تا سه گوشی (در تنبورهای نامتعارف تا پنج گوشی ) از چوب بید وجود دارد. تنبور لانة کوک ندارد
و گوشیهایش مستقیماً در سوراخهای ایجاد شده در انتهای دسته فرو می روند.

سیم گیر بالا:
برجستگی پایین گوشی را می گویند که دارای شیارهایی است.
شیطانک ، که قطعه چوب یا استخوانی است با دو سه شیار که تارها از روی آن عبور داده شده به گوشی گره می خورند.
شیطانک در حدود پانزده سانتیمتری ابتدای دسته تعبیه می شود

پرده:
نخ نازکی است که بر روی دسته بسته شده و فاصله ی هردو دستان را یک پرده می گویند.
تنبور از قدیم دارای دو سیم بوده که اکنون آن را از دو سیم به یک سیم ارتقا داده اند .
سیم: دو یا سه سیم ، که سیم بالایی معمولاً جفتی است .
این سیمها از یک سو به سیم گیر و از سوی دیگر پس از عبور از روی خرک و شیطانک در انتهای دسته به دور گوشیها پیچیده می شوند.